پ.د. دانــــــا عەلی ساڵح بەرزنجی
دەستپێك..
هەرێمی كورستان، وەك كیانێكی سیاسی، لە بۆشاییەوە نەهاتووە؛ بەرهەمی خەباتێكی دوورودرێژ و نەپساوەیە، لە دۆخێكی نێودەوڵەتیدا وەكو دیفاكتۆ هاتەكایەوە و لە دوای ڕاپەڕینی گەل لە ساڵی 1991 و كشانەوەی دامودەزگا فەرمییەكان لەلایەن بەغداوە و دواتر ئەنجامدانی یەكەمین هەڵبژاردنی پەڕلەمانی كوردستان، بەدیاریكراوی لە 19/05/1992، جۆرێك لە سەربەخۆیی ئیداریی بەخۆیەوە بینی.
ئیدی لەوێوە چیرۆكی حوكمڕانی خۆبەخۆی هەرێمی كوردستان، بە جۆرێك لە جۆرەكان، دەستیپێكرد.
هەنووكە نزیكەی سێ دەیە بەسەر ئەو ڕووداوە مێژووییەدا تێدەپەڕێت؛ ئێستا پتر لە نەوەیەك پێگەیشتووە كە سەردەمی ڕژێمی بەعسیان نەبینیوە و لە سایەی دەسەڵاتی خۆماڵیدا چاویان هەڵهێناوە، دەپرسن هەرێمی كوردستان چ پەرەسەندنێكی بەخۆوە بینیوە؟ چۆن بتوانین هەڵسەنگاندنێكی هێمن و ورد بۆ ئەوە بكەین كە ئەم ماوەیەی حوكمڕانی بەرهەمی هێناوە؟
كاتی ئەوەیە كە بە جیددی ئاوڕ لەو ئەزموونە بدرێتەوە و پەنجە لەسەر برینە قووڵەكانی دابنرێت و ڕێگەچارەی گونجاو بۆ ئەو گرفت و كەموكووڕییانە بدۆزرێتەوە، كە تا هەنووكە پێوەی دەناڵێنین. بۆیە دەپرسین: ئایا ئەوانەی جڵەوی دەسەڵاتیان بەدەستەوە بووە، سەركەوتوو بوون لە ئیدارەدانی كۆمەڵگە و بەرەوپێشبردنی، یاخود نەخێر نەیانتوانیوە وەكو پێویست لایەنە جیاوازەكانی حوكمڕانی بخەنە سەرپێ و زیاتر ڕۆڵی پیاوی سیاسەتیان بینیوە و نەیانتوانیوە بگەنە ئاستێك ڕۆڵی پیاوی بنیاتنانی دەوڵەت و دەوڵەتداری ببینن و لە بەرانبەردا بوون بە پارێزەری كورسی و دەسەڵاتی خۆیان و پارتەكانیان و كورسی و دەسەڵاتی خۆیان و بەرژەوەندی تایبەتیان خستووەتە پێش بەرژەوەندیی گشتییەوە و نەیانتوانیوە بناغەی سستمێكی حوكمڕانیی تەندروست دابڕێژن و ئەزموونەكەیان گیرۆدەی چەندین گرفت و ئاریشەی قووڵ كردووە، كە چارەسەركردنیان ماوەیەكی زۆری پێویست بێت؟
بۆ ئەمە پێویستە لە چەند ڕەهەند و لایەنێكەوە هەڵسەنگاندن بۆ ئەو ماوەیە لە حوكمڕانی بكرێت؛ بۆ هەڵسەنگاندیش پێویستە هاوسەنگییانە و بابەتییانە تاوتوێی ئەو مژارە گرنگە بكرێت، چونكە ناكرێت لایەنە پۆزەتیڤەكان نادیدە بگیرێن و هێڵی تان و پۆیان بەسەردا بهێنرێت؛ هەرێمی كوردستان لە سی ساڵی ڕابردوودا پەرەسەندنی باشی بە خۆوە بینیوە، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە كە ئایا لە ئاستی پێویستدا بووە، یان نا؟ ئایا دەكرا كاری باشتر بكرێت و نموونەیەكی سەركەوتووانەی حوكمڕانی پێشكەش بكرێت؟ ئایا ئەم ئەزموونە شیاوی ئەوەیه –وەك بەرپرسان دەڵێن- بۆ شوێنی تر بگوێزرێتەوە؟
بە كورتی، ئێمە لێرەدا تەنها تیشكێك بەخێرایی دەخەینە سەر دیوە تاریكە مەترسیدارەكەی ئەزموونی سی ساڵەی حوكمڕانی لە هەرێمی كورستان و گریمانەی ئەوەمان كردووە كە نەخێر لە ئاستی پێویستدا نەبووە و دیوە تاریك و مەترسیدارەكەی ئەو ئەزموونە كاریگەریی نەرێنیی گەورەی لەسەر ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووريی و كولتووریی كۆی كیانەكە و هاوڵاتییانیش هەبووە و دەبێت، هەروەك چۆن كاریگەریی نەرێنیی لەسەر ئایندەی ژیانی نەوەكانی ئایندەو سستمی حوكمڕانییش هەبووە و دەبێت لە هەرێمی كوردستان، هەربۆیە ئەم ئەزموونە شیاوی گواستنەوەش نییە بۆ هەر شوێنێكی دی. بۆ سەلماندنی ئەمە دەبێت شیكارێك بۆ دۆخی هەرێمی كوردستان و شێوازی بەڕێوەبردن و حوكمڕانی بكەین لە هەرێمی كوردستان لە چەند ڕەهەندێكی جیاوازەوە
لەم لینکەوە خوێنەرى تەواوى توێژینەوەکەبن...